ποσειδώνιος

(Απάμεια, Συρία 135 π.Χ. περίπου – μέσα 1ου αι. π.Χ.). Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος. Μαθητής του Παναίτιου στην Αθήνα, αφού πραγματοποίησε μεγάλα επιστημονικά ταξίδια, ίδρυσε δική του σχολή στη Ρόδο, στην οποία είχε μαθητές, μεταξύ άλλων, τον Κικέρωνα και τον Πομπήιο. Ανέπτυξε τη δραστηριότητά του επίσης στο πεδίο της ιστορίας και όλων σχεδόν των φυσικών επιστημών, με τέτοια ευρύτητα ενδιαφερόντων και εργασιών, ώστε να μπορεί να παραβληθεί, από την άποψη αυτή, μόνο με τον Αριστοτέλη. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να εκτιμηθεί περισσότερο από την τεράστια επίδραση που άσκησε στη μεταγενέστερη σκέψη, και λιγότερο από τα ελάχιστα λείψανα των έργων του, των οποίων είναι γνωστοί 23 τίτλοι. Από τα σπουδαιότερα είναι:Περί θεών· Περί μαντικής· Περί παθών· Περί του καθήκοντος· Λόγοι προτρεπτικοί· ένα σχόλιο στονΤίμαιοτου Πλάτωνα· ΙστορίαικαιΠερί Ωκεανού. Οι φιλοσοφικές αντιλήψεις του Π. χαρακτηρίζονται από την πρόθεση να συμβιβάσει σ’ ένα μεγάλο αρμονικό σύνολο κάθε ωφέλιμη αλήθεια της προηγούμενης φιλοσοφίας: έτσι μπορεί να χαρακτηριστεί συγχρόνως στωικός και ηρακλείτειος, προσωκρατικός και πλατωνικός. Επιμένει στη μέση θέση του ανθρώπου, γήινου στο σώμα και υπεργήινου στην ψυχή, και κατά συνέπεια ικανού να αναπτυχθεί και προς τις δύο σφαίρες του σύμπαντος. Οι ιστορίες ήταν συνέχεια, σε 52 βιβλία, του έργου του Πολύβιου και συνεπώς αρχίζουν από το 146 περίπου π.Χ. Παρά την ευρύτατη χρησιμοποίησή τους, από τις ελάχιστες άμεσες αναφορές και από τα αποσπάσματα είναι αδύνατη η ανασύστασή τους. Φαίνεται ωστόσο ότι ένας από τους ιστοριογραφικούς του κανόνες είναι η αντίθεση μεταξύ «θυμού» των βαρβαρικών λαών και «λόγου» των πολιτισμένων λαών, τον οποίο αναγνωρίζει ως ανώτερο και με τον οποίο δικαιολογεί τη ρωμαϊκή κυριαρχία και την επικράτηση της παράταξης των προκρίτων, χωρίς ωστόσο να κρύβει τη βαθιά συμπάθειά του προς τις πρωτόγονες και άγριες δυνάμεις των βαρβάρων. Και τα γεωγραφικά και αστρονομικά συγγράμματά του επίσης είναι δύσκολο ν’ ανασυσταθούν. Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του είχε κάνει πολλές αστρονομικές και φυσικές παρατηρήσεις. Οπαδός του γεωκεντρικού συστήματος, φαίνεται ότι είχε υπολογίσει μια νέα μέτρηση της γήινης περιφέρειας. Προτομή του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου Ποσειδώνιου.

* * *

-α, -ο / ποσειδώνιος, -ία, -ον, ΝΜΑ, και ποσειδαώνιος και δωρ. τ. ποσειδάνιος, Α

1. αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στον Ποσειδώνα

2. (το ουδ. πληθ. ως ουσ.) τα ποσειδώνια και δωρ. τ. ποσειδάνια

εορτές τής αρχαιότητας προς τιμήν τού Ποσειδώνος

νεοελλ.

1. το θηλ. ως ουσ. η ποσειδωνία

α) βοτ. υδρόβιο φυτό με πρασινωπά άνθη που φυτρώνει στον βυθό τής θάλασσας

β) (παλαιοντ.) απολιθωμένο δίθυρο μαλάκιο

2. το ουδ. ως ουσ. το ποσειδώνιο

χημ. τεχνητό ραδιενεργό στοιχείο που συμβολίζεται με Νρ, έχει ατομικό αριθμό 93 και πολλά ισότοπα, αλλ. νεπτούνιο

αρχ.

(το ουδ. ως κύριο όν.)τὸ Ποσειδώνιον και Ποσειδώνειον και δωρ. τ. Ποσειδάνιον και δελφ. τ. Ποτειδάνιον

το ιερό τού Ποσειδώνος.

[ΕΤΥΜΟΛ. < Ποσειδῶν(ας). Το ουδ. ποσειδώνιο ως νεοελλ. επιστημονικός όρος είναι απόδοση στην Ελληνική τού νεολατ. neptunium (< λατ. Neptunus «Ποσειδών»)].